آیه 17 سوره ملک

أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ «17»

أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ: آيا ايمن شديد از خدايى كه به زعم شما در آسمان است، يا ملكوت و قضا و اوامر كه در آسمان است، يا جبرئيل و ساير ملائكه به امر الهى، أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً: آنكه فرو فرستد بر شما بادى كه با آن سنگريزه باشد مانند قوم لوط، فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ: پس زود باشد كه بدانيد بعد از مشاهده عذاب، دانا شويد چگونه است ترسانيدن من، و آن دانستن شما را فايده ندهد.

تبصره: آيات شريفه تهديد و وعيد عظيمى است نسبت به متمردين و مخالفين از فرمان الهى، بدين تقرير: آيا مأمون هستند از آنكه خداى تعالى ايشان را به قهر خود فراگرفته، فرو برد آنها را به زمين، چنانچه قارون ياغى طاغى را با قصر و دستگاه سلطنتى فرو برد به زمين. و همچنين قوم لوط پس از نافرمانى و ناهنجارى، به عذاب گرفتار شدند و سنگ‌ريزه آتشين بر آنها باريد.

اين قضايا، عبرتى است براى ديگران از كفر و طغيان نسبت به اوامر حضرت سبحان.

إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ «12» وَ أَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «13» أَ لا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ «14» هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَناكِبِها وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ «15» أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذا هِيَ تَمُورُ «16»

أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ «17» وَ لَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَكَيْفَ كانَ نَكِيرِ «18» أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صافَّاتٍ وَ يَقْبِضْنَ ما يُمْسِكُهُنَّ إِلاَّ الرَّحْمنُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ بَصِيرٌ «19» أَمَّنْ هذَا الَّذِي هُوَ جُنْدٌ لَكُمْ يَنْصُرُكُمْ مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ إِنِ الْكافِرُونَ إِلاَّ فِي غُرُورٍ «20» أَمَّنْ هذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ «21»

جلد 5 صفحه 240

ترجمه‌

همانا آنانكه ميترسند از پروردگارشان در حاليكه غائب از انظارند براى ايشان است آمرزش و مزدى بزرگ‌

و پنهان سازيد سخن خود را يا آشكار كنيد آنرا همانا او دانا است بآنچه در سينه‌ها است‌

آيا نميداند آنكه آفريد خلق را و او است عالم بدقائق و رقائق و آگاه از امور

و او است آنكه قرار داد براى شما زمين را نرم و آرام پس برويد در جوانب و اطراف آن و بخوريد از روزى او و بسوى او است بازگشت‌

آيا ايمن شديد از كسانيكه در آسمانند كه فرو برند شما را بزمين پس آنگاه آن بحركت درآيد

يا ايمن شديد از كسانيكه در آسمانند كه بفرستند بر شما باديرا كه در آن سنگ ريزه باشد پس زود باشد كه خواهيد دانست چگونه است بيم دادن‌

من و بتحقيق تكذيب كردند آنانكه بودند پيش از آنها پس چگونه بود انكار من بعقوبت‌

آيا نظر نكردند به پرندگان بالاى سرشان گسترانندگانند بالها را و جمع ميكنند كه نگاه نميدارد آنها را مگر خداى بخشاينده همانا او بهمه چيز بينا است‌

آيا كيست اين آنچنان كسيكه او لشگر است براى شما كه يارى كند شما را بغير از خدا نيستند كافران مگر در فريب شيطان‌

آيا كيست اين آنچنان كسى است كه روزى دهد شما را اگر باز گيرد روزى خود را از شما خدا بلكه ستيزه و لجاج نمودند در سركشى و رميدن از حقّ.

تفسير

روايت شده كه مشركين مكّه در ميان خودشان سخنانى ميگفتند و خداوند پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را از آن مطّلع ميفرمود پس با خود گفتند آهسته سخن گوئيد تا خداى محمد نشنود و خداوند در اين آيات تنبيه بجهل آنها فرموده و بنابراين ظاهرا مراد آنستكه كسانيكه باطنا از خدا ميترسند و در وقتى كه مخفى از انظارند معصيت خدا را نميكنند يا عبادت خدا را مينمايند چون عمل آنها از

جلد 5 صفحه 241

ريا و سمعه و ترس از خلق دور و بخلوص نزديك است براى آنان آمرزش گناه و اجر عظيم اخروى است اگر چه گفته‌اند مراد از بالغيب خداى ناديده و غائب از انظار است ولى اينجا بقرينه آيات آتيه و شأن نزول مذكور آنمعنى انسب است و لذا ميفرمايد و چه پنهان و آهسته كنيد سخن خودتان را چه آشكار و بلند خداوند از باطن قلب شما آگاه است آيا كسيكه مردم را خلق نموده و او عالم بدقائق و رقائق امور و آگاه از اسرار و افكار است سخن آهسته آنها را نميداند تا چه اندازه شما در جهالت و نادانى هستيد و بعضى لطيف را بلطف تدبير و دقت تقدير تفسير نموده‌اند خداوند آنذات كثير البركاتى است كه زمين را براى مردم نرم و آرام و رام يعنى قابل قبول هر تصرّفى فرموده از كشت و زرع و حفر و بنا و غيرها و در نتيجه مردم در اطراف و جوانب آن از كوه و دشت كه بمنزله مناكب و پشتهاى مراكب و دوابّند براى سير و سياحت رفت و آمد مينمايند برخصت خداوند و از منافع و ارزاق آن بهره‌مند ميشوند بترغيب او و بازگشت همه دسته جمعى بحضور اقدس الهى است و هر كس را بمقتضاى حال و اعمال پاداش و كيفر خواهد داد آنچه ذكر شد مستفاد از ظاهر آيه و بيان مفسّرين مبنى بر اصول قديمه است ولى بنابر حركت زمين كه از اصول جديده است ممكن است گفته شود خداوند تشبيه فرموده زمين را در سرعت حركت و محسوس نبودن آن بشتر راهوار هموار بطوريكه حركت آن بر راكب مشهود نشود چون ذلول بر چنين شترى اطلاق ميشود و بنابراين سير در مناكب اين قسم شتر ترشيح لطيفى است كه بر ارباب ذوق لطف آن پوشيده نيست و اينمعنى بمراتب الطف از معناى سابق است و در مقام تهديد كفّار قريش و مشركين مكّه كه روى خطاب متوجّه بآنها بود فرموده آيا ايمن شديد شما از غضب آنكس كه ايادى قدرت او كه ملائكه ميباشند در مافوق شمايند و اگر بخواهد زمين را امر ميكند مانند قارون و اموالش شما را در خود فرو برد در وقتى كه بلرزه در آيد يا ايمن شديد از آنكس كه بفرستد بر شما باد تند مشتمل بر سنگ ريزه را مانند قوم لوط پس بعد از اين خواهيد دانست دنباله انذار و تخويف و تهديد مرا آنانكه قبل از شما انبيا را تكذيب نمودند از

جلد 5 صفحه 242

قبيل قوم نوح و عاد و ثمود چگونه بود بد آمدن من از اعمالشان و مجازاتم آنها را اگر قدرت خداوند در عالم نافذ نباشد پرندگانرا كه مردم ميبينند در هوا طيران ميكنند و بالهاشانرا ميگشايند و ميبندند چه چيز آنها را نگهميدارد كه نمى‌افتند بزمين با آنكه جسم ثقيلند و طبعا ميل بمركز زمين دارند جز عنايت خداى بخشنده مهربان كه بآنها قوّه و قدرت و وسائل پريدن و نگهدارى خودشان را داده و ميبيند آنها را و مراقب احوالشان است و ميداند چگونه خلق كند آنها را آيا كيست اين بت آنچنان جسم بى‌شعورى كه او لشگر و نيروى شما است بگمان خودتان كه يارى كند شما را غير از خدا واضح است كه نميتواند كمك كند چه رسد كه در مقابل لشگر الهى قيام نمايد و مانع از نفوذ اراده او شود اينها فقط فريب شيطان را خورده‌اند كه چنين عقائد ناروائى نسبت به بتها دارند آيا كيست اين بت آنچنان كسى است كه روزى دهد شما را اگر خدا قطع كند روزى شما را بقطع باران و غيره خودشان هم ميدانند كه بتها چنين هنرى ندارند ولى لجاج و عناد و ستيزگى موجب شده كه باقى ماندند در سركشى و طغيان و رميدن و تنفّر نمودن از ذكر حق و قبول حقيقت.

أَم‌ أَمِنتُم‌ مَن‌ فِي‌ السَّماءِ أَن‌ يُرسِل‌َ عَلَيكُم‌ حاصِباً فَسَتَعلَمُون‌َ كَيف‌َ نَذِيرِ «17»

آيا ايمن‌ هستيد كسي‌ ‌که‌ ‌در‌ آسمان‌ ‌است‌ اينكه‌ بفرستد ‌بر‌ ‌شما‌ تند بادي‌ ‌پس‌

جلد 17 - صفحه 105

زود ‌باشد‌ ‌که‌ بدانيد ‌که‌ چگونه‌ بوده‌ ‌است‌ انذار ‌من‌.

أَ أَمِنتُم‌ مَن‌ فِي‌ السَّماءِ بهمان‌ دو معني‌ ‌که‌ ذكر شد.

أَن‌ يُرسِل‌َ عَلَيكُم‌ حاصِباً چنانچه‌ ‌بر‌ عاد قوم‌ هود فرستاده‌ شد ‌که‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ قرآن‌ ياد آوري‌ فرموده‌.

فَسَتَعلَمُون‌َ كَيف‌َ نَذِيرِ نذير بكسر ‌را‌ نذيري‌ بوده‌ كسره‌ بجاي‌ ياء ‌است‌ ‌يعني‌ ‌پس‌ ‌از‌ دچار شدن‌ ببلاء معلوم‌ ميشود ‌بر‌ ‌شما‌ چگونه‌ بوده‌ ‌است‌ انذار كردن‌ ‌من‌.

اقول‌: ذكر ‌اينکه‌ دو بلا خسف‌ و حاصب‌ ‌از‌ باب‌ مثال‌ ‌است‌ تمام‌ بلاهاي‌ الهي‌ نظير ‌اينکه‌ ‌است‌ صيحه‌ صاعقه‌ رجفه‌ امطار حجاره‌ بلكه‌ موت‌ بلكه‌ كليه‌، امراض‌ ‌که‌ انسان‌ مشاهده‌ ميكند ‌که‌ بناگاه‌ وارد ميشود بخصوص‌ ‌اينکه‌ دوره حاضر ‌که‌ ‌هر‌ روز چه‌ اندازه‌ تصادفات‌ ميشود، و چه‌ اندازه‌ تلفات‌ دارد بلكه‌ انسان‌ خبر ‌از‌ فرداي‌ ‌خود‌ ندارد ‌که‌ ميفرمايد:

‌ما اكثر العبر و اقل‌ الاعتبار.

]

(آیه 17)- سپس می‌افزاید: لازم نیست حتما زلزله‌ها به سراغ شما آید بلکه می‌تواند این فرمان را به تندبادها دهد «آیا خود را از عذاب خداوند آسمان در امان می‌دانید که تندبادی پر از سنگریزه بر شما فرستد» و شما را زیر کوهی از آن مدفون سازد؟! (ام امنتم من فی السماء ان یرسل علیکم حاصبا).

«و به زودی خواهید دانست تهدیدهای من چگونه است»! (فستعلمون کیف نذیر).